Şahinbey

Şahinbey, asıl adı Mehmed Said olan, Gaziantep (eski adıyla Antep) Savunması sırasında Kuvâ-yi Milliye'nin önde gelen komutanlarından biri ve milli mücadele kahramanıdır. 1877-1920 yılları arasında yaşamış, Fransız işgaline karşı direnişte stratejik liderlik yapmış, cesareti ve fedakârlığıyla sembolleşmiş bir isimdir. Lakabı "Şahin Bey", keskin bakışlı ve yırtıcı bir şahin gibi düşmana saldıran savaş taktikleriyle kazandığı unvandan gelmektedir. Antep halkının 6.317 şehidinden biri olan Şahinbey, direnişin simgesi haline gelerek, "Düşman cesedimi çiğnemeden Antep'e giremez" sözüyle Türk milletine ilham vermiştir. Gaziantep'in merkez ilçelerinden birine adını veren bu kahraman, Antep'in "Gazi" unvanı almasında kritik rol oynamıştır.

Hayatı ve Rolü

Şahinbey, Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinde, 1877 yılında Gaziantep'in Bostancı Mahallesi'nde doğdu. Babası Abdullah Efendi'nin erken ölümüyle yetim kalan Mehmed Said, dayısı tarafından büyütüldü. Dellak oğulları ailesine mensup olan Said, genç yaşta askerliğe adım attı. 1899'da Yemen'e er olarak giden Said, Yemen cephesinde gösterdiği kahramanlıklarla başçavuş rütbesine yükseldi.

Askeri Kariyeri ve Milli Mücadele'ye Katılışı: Birinci Dünya Savaşı'nda Galiçya, Sina ve Çatalca cephelerinde çarpıştı. Başarıları nedeniyle mülâzım-ı sâni (teğmen) rütbesi aldı. 1918'de İngilizlere esir düştü ve 1919 sonlarına kadar tutsak kaldı. Mondros Mütarekesi'yle serbest bırakılan Şahinbey, Harbiye Nezareti tarafından Birecik Askerlik Şubesi Başkanlığı'na atandı. 1919 sonlarında Gaziantep'e dönen Şahinbey, Fransız işgalinin Güneydoğu Anadolu'yu tehdit etmesiyle milli mücadeleye katıldı. Antep Heyeti Merkeziyesi'nin önerisiyle Kilis Yolu Kuvâ-yi Milliye Komutanlığı'na getirildi. Atatürk'ün direktifleriyle Antep'e gelerek yerel çeteleri organize etti.

Gaziantep Savunması'ndaki Katkıları: Fransızlar 1919 sonlarında Adana, Antep, Urfa ve Maraş'ı işgal ettiğinde, Antep halkı Kuvâ-yi Milliye'yi örgütledi. Şahinbey, 200 kişilik milis gücü kurarak Kilis-Antep yolunu kontrol altına aldı.

• Elmalı Köprüsü Savunması (Ocak 1920): Kilis yolunu tutan milli çeteler yetersiz kalınca, Şahinbey komutanlığa getirildi. Köyleri gezerek halkı direnişe çağırdı ve üç savunma hattı (Kızılburun, Kertil, Elmalı) oluşturdu. Fransızlara gönderdiği mektupta "Müsterih olunuz. Düşman arabaları cesedimi çiğnemeden Antep'e giremez" diyerek halkı galeyana getirdi. Bu söz, Kuva-i Milliye ruhunun kıvılcımını çaktı ve Türkiye geneline yayıldı.
• Gerilla Taktikleri ve Direniş Örgütlenmesi: Çeteleriyle gece baskınları, yol kesmeleri ve cephane baskınları düzenledi. Fransız birliklerinin Antep'e ulaşmasını aylarca engelledi. Antep'in 11 aylık kuşatmasında hem şehir içinde hem dışında savaştı, yerel düzeni sağlayarak direnişi güçlendirdi.
• Şehitliği (28 Mart 1920): Elmalı Köprüsü'nde (Gaziantep-Kilis yolu, 28. km) Fransızlara karşı son direnişini yaparken esir düştü. İşkenceye dayanamayarak şehit edildi. Ölümünden önce ailesiyle sadece bir gün geçirebildi, ancak vatan sevgisi ağır bastı. Bu olay, Antep direnişinin dönüm noktalarından biri oldu ve halkı daha da kenetledi.

Şahinbey'in liderliği, Antep'in 6 Şubat 1921'de düşmandan kurtuluşuna zemin hazırladı. Direniş, sadece askeri değil, toplumsal bir destan olarak tüm Türkiye'ye ilham verdi. Ailesi ve yerel aşiretler, milli mücadele boyunca destekçi kaldı.

Mirası

Şahinbey, Antep Savunması'nın en unutulmaz kahramanlarından biri olarak anılır. Adına şiirler, türküler ve destanlar yazıldı:

• Anıtlar ve Anmalar: Gaziantep-Kilis yolu 28. kilometresindeki Elmalı Köprüsü yakınında anıt mezarı bulunur. Her yıl 28 Mart'ta anma törenleri düzenlenir. Gaziantep'in Şahinbey ilçesi, onun adını taşır (1933'te tescil edildi). Panorama 25 Aralık Gaziantep Savunması Kahramanlık Panoraması Müzesi'nde hayatı sergilenir.
• Edebiyat ve Kültürde: Nazım Hikmet'in eserlerinde ve yerel türkülerde ("Şahinbey der ki, düşman gelmez" gibi) yer alır. Gaziantep Büyükşehir Belediyesi ve üniversiteler, onun vatanseverliğini gençlere aktaran etkinlikler düzenler.
• Tarihi Etkisi: Şahinbey, etnik kökeni aşan bir milli sembol olarak, Kuva-i Milliye ruhunu temsil eder. Direnişi, Güneydoğu Anadolu'yu Fransız mandasından kurtararak Cumhuriyet'in temellerine katkı sağladı. Bugün, Gaziantep'in "Gazi" unvanı, onun gibi kahramanların mirasıdır.

Şahinbey, vatan aşkını ailesinden bile önde tutan bir figür olarak, Türk milletine "ölüme meydan okuma" dersi vermiştir. Ölümünden 100 yıl sonra bile, cesareti genç nesillere örnek olmaya devam etmektedir.